De afgelopen vier jaar zijn uitermate zwaar geweest voor de voedselindustrie, geteisterd door de COVID-19 pandemie, energiecrises, geopolitieke onrust en aanhoudende inflatie. Echter, dit jaar lijkt er een stabilisatie op te treden binnen de voedselsector, met een toenemende koopkracht en stabiliserende omzetvolumes. Ondanks deze ogenschijnlijke kalmering, blijft de markt volatiel. Deze update biedt een vooruitblik op het komende jaar, waarin we vooral de voortdurende invloed van hogere grondstofkosten, zoals die in de cacaosector, op de prijzen aan het schap belichten. Speciale aandacht gaat uit naar de moeilijkheden in de horeca en bakkerijsector en we analyseren de stijgende kosten voor restauranthouders, mede door veranderingen in de markt voor friet en aardappelen.
Is er sprake van normalisatie in de Food?
De voedingsmarkt toont tekenen van herstel: het consumentenvertrouwen neemt toe, de omzet stabiliseert en huismerken winnen terrein terug. Tegelijkertijd worden lege schappen, die ontstonden door meningsverschillen tussen bekende merken en supermarkten over inkoopprijzen, opnieuw gevuld. Supermarkten suggereren prijsverlagingen, hoewel het Centraal Bureau voor de Statistiek aangeeft dat voedingsmiddelen in april 2024 ongeveer 3% duurder zijn dan in dezelfde maand het jaar ervoor.
Deze prijsstijging is deels toe te schrijven aan overheidsmaatregelen, zoals de verhoogde belasting op niet-alcoholische dranken vanaf januari 2024 en de toegenomen accijnzen op alcohol en tabak. Deze belastingmaatregelen hebben significant bijgedragen aan de prijsinflatie, die grotendeels bestaat uit een breed scala aan producten, van aardappelproducten tot plantaardige zuivelproducten. Ondanks recente prijsdalingen, die hoofdzakelijk beperkt bleven tot zuivel, is een algemene daling van de voedingsprijsinflatie onwaarschijnlijk.
Geen daling in voedselinflatie
We verwachten een stabiele voedingsprijsinflatie van 3% voor heel 2024, en voorspellen een gelijkblijvende trend voor het volgende jaar. Belastingen, accijnzen en stijgende grondstofprijzen, zoals die van cacao en koffie, zullen hierin een rol spelen. Door omstandigheden zoals het weer en geopolitieke instabiliteit zijn ook de graanprijzen opgedreven. De afnemende melkproductie in Europa leidt tot een herstel van de melkprijzen, waardoor de prijsdalingen in de zuivelsector niet lang zullen aanhouden.
Door diverse factoren, zoals weersomstandigheden, geopolitieke onzekerheden, en stijgende kosten voor personeel, energie en duurzaamheidsinitiatieven, zullen de kosten voor voedselproducenten stijgen, die uiteindelijk doorberekend worden aan de consument. Het is onwaarschijnlijk dat de voedingsprijsinflatie in de nabije toekomst zal dalen naar de lage percentages die we tussen 2014 en 2016 zagen.
Voor 2024 en 2025 wordt een omzetgroei in de voedingssector voornamelijk gedreven door prijsstijgingen, terwijl de vraag naar volume stabiel zou moeten blijven. Een uitzondering hierop vormt de supermarktsector, die vanaf juli 2024 moet stoppen met de verkoop van tabaksproducten, wat een daling in omzet betekent van ongeveer 1,5 tot 2 miljard euro.
Prijsstijgingen van grondstoffen blijven een belangrijke rol spelen in de voedingsprijsinflatie die we dit jaar verwachten. Hoewel wereldwijde marktprijzen voor sommige grondstoffen gestabiliseerd of zelfs gedaald zijn, zal het enige tijd duren voordat deze dalingen zichtbaar zijn in de winkels. De markt voor cacao en chocolade geeft hier een goed voorbeeld van. Ondanks een lichte daling van de wereldmarktprijzen voor cacao, verwachten we dat de grootste prijsstijgingen voor chocoladeproducten nog moeten komen. De chocoladeletters die in november verschijnen, zullen waarschijnlijk 0,2% duurder zijn dan de paaseitjes die recent geconsumeerd zijn. Onze analisten Paul Joules, Julia Buech en Sebastiaan Schreijen geven uitleg over de dynamiek van cacao- en chocoladeprijzen.
Cacao
De productie van cacao is wereldwijd afgenomen, met de grootste volumes afkomstig uit West-Afrika, voornamelijk Ghana en Ivoorkust. Factoren zoals slecht weer, strenge duurzaamheidsreguleringen, lage boereninkomsten en verouderde plantages hebben geleid tot deze daling. We verwachten aanhoudende tekorten voor de komende seizoenen, wat de cacaoprijzen hoog houdt, hoewel de vraag in regio's zoals Azië, Europa en Noord-Amerika iets afneemt.
Suiker
De kosten voor een andere belangrijke grondstof, suiker, zijn ook gestegen. Extreme droogte in belangrijke productielanden zoals Thailand en India heeft geleid tot lage oogstopbrengsten, wat samen met de hogere cacaoprijzen heeft bijgedragen aan hogere prijzen voor chocoladeproducten in de winkels. Ondanks dat de prijzen van basisgrondstoffen zoals suiker en cacao stijgen, blijven de uiteindelijke producten, zoals paaseitjes, populair en zijn consumenten geneigd deze impulsief te kopen, wat het makkelijker maakt om prijsstijgingen door te voeren.
Uitdagingen en Kansen in de Bakkerswereld
De aanzienlijke inflatie in de voedselsector verhult de diepere strategische uitdagingen waarmee de industrie kampt. Ondanks een schijnbaar sterke omzetgroei lijden specifieke sectoren zoals bakkerijen en restaurants onder druk. Ambachtelijke bakkerijen leken in 2023 een sterk jaar te beleven met een omzetstijging van meer dan 4,5% vergeleken met 2022, volgens de Bakkerijmonitor. Echter, de stijging van de prijzen verhulde een daling in de verkoopvolumes. Voor 2024 wordt een gematigde verbetering verwacht: consumenten raken gewend aan de hogere prijzen en de koopkracht verbetert naar verwachting. Hoewel de vraag licht zal toenemen, blijft het bedrijfsklimaat uitdagend met stijgende operationele kosten, inclusief personeelskosten die aanzienlijk zijn toegenomen. Ambachtelijke bakkers staan voor de uitdaging om hun prijsstrategie zorgvuldig af te wegen tegen die van grote industriële concurrenten.
Ambachtelijke bakkerijen moeten daarom strategische beslissingen nemen, zoals het uitbesteden van bepaalde productieprocessen om efficiëntie en marges te verbeteren. Door samenwerking binnen de sector kunnen zij bovendien profiteren van schaalvoordelen in inkoop en marketing.
Voedselprijzen en Horeca: Een Bitterzoet Jaar
Na drie jaar van COVID-19 maatregelen, had de horeca in 2023 een jaar dat weer enigszins normaal leek. Ondanks hogere omzetten dan voor de pandemie, zijn veel horecaondernemers kritisch door stijgende operationele kosten die de marges drukken. Jos Klerx, een sectorspecialist, verwacht dat deze trend zich in 2024 zal voortzetten met nog hogere kosten door nieuwe arbeidsovereenkomsten en een groeiende vraag vanuit een sterkere koopkracht en meer toerisme. Horecaondernemers zullen scherp moeten blijven op hun kostenbeheersing, vooral in sectoren zoals cafés die nog steeds de naweeën van de pandemie ondervinden.
De Stevige Prijs van Aardappelen: Geen Rem op de Frietconsumptie
Ondanks hoge aardappelprijzen blijft de vraag naar friet stabiel. Cindy van Rijswick, een expert in de agrarische sector, licht toe dat de prijsstijgingen voornamelijk te wijten zijn aan beperkte productiemogelijkheden tegenover een aanhoudend hoge vraag. Nederland en België spelen een grote rol in de Europese aardappelverwerkende industrie, waar de export van diepvriesfrites groeit. Echter, uitbreiding van het teelgebied is complex door regelgeving en milieubeperkingen. Voor de toekomst worden geen significante prijsdalingen verwacht, wat betekent dat consumenten hogere prijzen voor hun friet zullen blijven zien.
Diepteonderzoek: De Dynamische Wereld van Groenten
Recente studies en rapporten tonen aan dat prijsfluctuaties in supermarkten en restaurants direct verbonden zijn met wereldwijde markttrends. De 'Wereld Groente Kaart' illustreert hoe pandemieën, weersomstandigheden en logistieke uitdagingen de productie en consumptie van groenten wereldwijd beïnvloeden, en legt de nadruk op de noodzaak voor voortdurende aanpassing in de sector.
Deze herformulering benadrukt de voortdurende uitdagingen en strategische besluitvorming binnen de voedselindustrie, met speciale aandacht voor prijsbeheer en marktdynamiek.
Bron: Rabobank